Շնիկը պստլիկ քոթոթ էր, շագանակագույն, գանգուր մազերով, ականջներից մեկը՝ սև, մյուսը՝ սպիտակ: Նա այնքան խելացի էր, որ երբ սեպտեմբերի մեկը եկավ, վերցրեց պայուսակն ու գնաց դպրոց: Դե, ախր նա ծույլ չէր, ինչպես, ասենք, նրա հարևան Թավամազ կատուն, որը դպրոցի անունն անգամ լսել չէր ուզում:
Շնիկը եկավ հասավ խաչմերուկին: Հա, մոռացանք ասել, որ այն ժամանակ խաչմերուկներում ոչ լուսացույց կար, ոչ էլ անցումներ: Ամեն կողմից հեղեղի պես գալիս էին մեքենաներն ու անցնում, իրար խփվելով, միմյանց ճանապարհ չտալով: Մի խոսքով… Ավելի լավ է, հետևենք, թե Շնիկն ինչպես կանցնի խաչմերուկը, և ամեն ինչ պարզ կդառնա:
Շնիկը դեռ նոր էր մի երկու քայլ արել, երբ ուղիղ նրա քթի տակ ճռնչոցով արգելակեց «Կաղին» մակնիշի մեքենան, և վարորդ Խոզուկը մեքենայից դուրս ցատկելով՝ դնչով իր ճանապարհից մի կողմ նետեց վախեցած ու շշկլված Շնիկին: Շնիկը ընկավ քիչ այն կողմ և կճզմվեր «Սիսեռ» մակագրությամբ մեքենայի տակ, եթե վարորդ Աքլորը մեկ վայրկյան ուշ արգելակեր մեքենան: Հետո էլ ավտոբուսի անիվների տակից փրկվեց, որի վարորդ Ռնգեղջյուրը, մեքենայից իջնելով, նրան շպրտեց մեկ ուրիշ կողմ:
Դրանից հետո խեղճ Շնիկը այնպիսի մի գլխապտույտի մեջ ընկավ, որ ոչինչ չէր զգում, ոչինչ չէր հասկանում, բացի անորոշ սարսափից ու վախից: Մայթին կանգնած Թավամազը քահ-քահ ծիծաղում էր:
Օդի մեջ մեկ հայտնվում էր Շնիկը, մերթ նրա պայուսակը, մերթ էլ՝ պայուսակից դուրս թռած Այբբենարանը: Այդ ժամանակ հեծանիվով անցնում էր Փիղը: Նա Նոր էր հասել խաչմերուկի կենտրոնին, երբ Շնիկը թմփոցով ընկավ նրա առջև: Փիղը մի պահ ընկրկեց, բայց հետո, սաստիկ բարկանալով, կնճիթով վերցրեց Շնիկին և ուզում էր մի կողմ նետել.
– Ես քեզ ցույց կտամ փողոցում խաղալ…, – բարկությունից հևաց նա:
– Նա չի խաղում,- չարախնդաց Թավամազը,- այդ հիմարն ուզում է դպրոց գնալ:
– Ես դպրոց եմ գնում,- լաց եղավ Շնիկը,- բայց չեմ կարողանում փողոցն անցնել:
– Դե լավ,- մեղմացավ Փիղը,- որ այդպես է՝ ես քեզ կօգնեմ:
Նա հեծանիվից իջավ, լայնակի կանգնեց փողոցում ու կնճիթը առաջ մեկնեց: Մեքենաները, կնճիթին բախվելով, կանգ առան: Շնիկը մի մայթից մյուսը կավիճով երկու զուգահեռ գծեր քաշեց ու մեջտեղում գրեց «անցում»: Հետո վերցրեց պայուսակը, Այբբենարանը և վազելով անցավ մյուս մայթը: Նա այնքան շփոթված ու հուզված էր, այնքան էր ուշացել դպրոցից, որ մոռացավ նույնիսկ Փղին շնորհակալություն հայտնել:
Դասերից հետո Շնիկը, վզից կախած «Ա» տառը, եկավ հասավ խաչմերուկին ու շվարած կանգ առավ: «Հիմա ես ինչպես անցնեմ»,- մտածում էր նա, երբ դիմացի մայթին տեսավ Թավամազին:
– Այդ ի՞նչ շքանշան են քեզ տվել:
– Շքանշան չէ,- ասաց շնիկը, այսօրվա մեր դասն է՝ «Ա» տառը:
– Կտա՞ս ինձ, – հարցրեց Կատուն:
– Քո ինչի՞ն է պետք, – ասաց Շնիկը,- միևնույն է, դու «Ա» տառը չգիտես:
– Շատ պետքս է, – Կատուն ձեռքը թափ տվեց,- ավելի լավ է ոչ մի տառ էլ չիմանամ, քան քեզ պես ճզմվեմ մեքենաների տակ:
– Ես ե՞րբ եմ ճզմվել,- զարմացավ Շնիկը:- Կճզմվես,- չարախնդաց Կատուն:
– Այ, հենց հիմա էլ եթե փորձես խաչմերուկն անցնել, կընկնես մեքենաների անիվների տակ: Իսկ ես կապրեմ ինձ համար ու կխաղամ, ինչքան սիրտս ուզի:
Շնիկը վախեցավ ու սկսեց լաց լինել: Հենց այդ ժամանակ էլ փողոցի ծայրին երևաց Փիղն իր հեծանիվով:
– Լաց մի լինիր, Քոթոթ, – ասաց նա: – Ես հիմա քեզ կօգնեմ:
Կնճիթով այս մեքենայի ճանապարհը փակելով, մյուսինը բացելով, Փիղը սկսեց կարգավորել երթևեկությունը: Շնիկը անցավ Փողոցն ու թեթևացած շունչ քաշեց:
– Շնորհակալություն, Փիղ:
Սակայն հենց այդ նույն պահին մայթին հայտնվեցին Թութակը, Խլուրդը, Աքլորը, բոլորի ձեռքերին էլ՝ պայուսակ ու վզներից կախ «Ա» տառը:
– Բա մե՞նք, Փիղ, – ձայն տվեց Աքլորը:
– Բա մե՞նք, Փիղ, բա մե՞նք Փիղ,- վրա-վրա կրկնեց Թութակը:
Խլուրդը բռնել Էր Թութակի ձեռքը և իր կիսակույր աչքերով այս ու այն կողմն Էր նայում:
– Ինչպես անենք,- կնճիթով գլուխը քորեց Փիղը, – ախր ես ուշանում եմ: Ես այդքան ժամանակ չունեմ…
– Ես կկարգավորեմ, Փիղ,- ասաց Շնիկը, ցուցափայտը պայուսակի հանելով, – միայն թե այս կոճղը տար դիր խաչմերուկի կենտրոնում ու ինձ Էլ՝ դրա վրա:
Փիղը վերցրեց մայթին ընկած կոճղը, տարավ դրեց խաչմերուկի կենտրոնում ու Շնիկին Էլ՝ դրա վրա:
– Ուշադրություն,- Շնիկը փայտը բարձրացրեց գլխից վեր,- այս կողմից եկողները կանգնեն, սրանք անցնեն,- և փայտը Փղի կնճիթի պես մեկնեց աջ, մեկնեց ձախ: Բոլոր մեքենաները ենթարկվում Էին փայտիկին:
Փիղը, տեսնելով որ ամեն ինչ կարգին Է, ցտեսություն ասաց ու գնաց: Աքլորը, Թութակը և Թութակի ձեռքից բռնած Խլուրդը անցան փողոցը: Շնիկը ուրախ գլխով արեց, բայց… այ քեզ փորձանք, հենց կոճղից իջնում Էր, մեքենաները նորից իրար Էին խառնվում, ու խեղճը ոչ մի կերպ չէր կարողանում հասնել մայթին:
Կատուն, որ մինչ այդ չգիտես ուր էր չքվել, նորից հայտնվեց ու սկսեց չարախնդալ:
– Այ թե թակարդն ես ընկել, հա,- ասաց,- այ թե բանտարկվել ես: Քո ինչի՞ն էր պետք կոճղին բարձրանալը ու ցնդած Թութակին, հիմար Աքլորին ու կիսակույր Խլուրդին օգնելը: Եվ ընդհանրապես՝ դու ինչո՞ւ ես ամեն տեղ քիթդ խոթում:
– Դու հիմար ես, թավամազ,- ասաց Շնիկը,- եթե դպրոց գնայիր, քեզ կսովորեցնեին, որ բոլորս պարտավոր ենք իրար օգնել:
– Ես գնամ Փղին կանչեմ,- ասաց Աքլորը՝ Փղի ետևից վազելով:
Բայց Փիղը տանը չէր: Նա գնացքով մեկնել էր Կապիկի ծնունդին:
– Հիմա ի՞նչ անենք,- ասաց Խլուրդը:
– Ի՞նչ անենք, ի՞նչ անենք, ի՞նչ անենք,- կրկնեց Թութակը:
– Ոչինչ,- ասաց Կատուն, – թող Շնիկը այդպես էլ ցցված մնա:
Իսկ Շնիկը կոճղին կանգնած մտածում էր: Մտածեց, մտածեց ու ելքը գտավ:
– Այստեղ բերեք այդ լապտերիկը, – ասաց նա, – փայտիկով խաչմերուկի անցուդարձը կարգավորելով:
Աքլորն ու Թութակը վերցրեցին ցածրիկ սյան վրա դրված երեք գնդերով լապտերը և հասցրին նրան:
Շնիկը Թութակի մեջքից երեք փետուր փոկեց. կարմիր, դեղին, կանաչ: Վերևի լապտերը ներկեց կարմիր, մեջտեղինը՝ դեղին, ներքևինը՝ կանաչ: Հետո փայտիկը բարձրացրեց՝ ուշադրություն. վառվեց դեղին լապտերիկը, դուք կանգնեք, ասաց աջ և ձախ կողմերից եկող մեքենաներին և նրանց դիմաց վառվեց կարմիր լապտերիկը: Դուք անցեք՝ ասաց առջևից եկողներին, և նրանց դիմաց կանաչ լապտերը վառվեց:
Մեքենաները աստիճանաբար վարժվեցին լույսերին և սկսեցին ենթարկվել նրանց:
Քիչ հետո Շնիկը, Աքլորը և Թութակը ձեռք-ձեռքի տված անցան լույսի սպասող մեքենաների առջևով ու հասան մայթ:
-Այ քեզ բան,- զարմացավ Կատուն:
– Սրանից հետո մենք բոլորս հեշտ ու հանգիստ կանցնենք փողոցը,- ասաց Շնիկը:
Հաջորդ օրը երեկոյան Թավամազը եկավ խաչմերուկ, մի քանի անգամ անցավ մյուս մայթն ու վերադարձավ: Իսկ քանի որ խաչմերուկն անցնելը այդքան հեշտ էր, նա իրենից անկախ սկսեց մտածել դպրոցի մասին: Կարծես թե այնքան էլ վատ բան չէ դպրոցը: Գրել-կարդալ են սովորեցնում. «Ա» տառը, «Բ» տառը: Երևի «Թ» տառն էլ սովորեցնեն՝ Թավամազ… Եվ այս փողոց անցնելն էլ ինչքան հեշտացել է: Գնա ու արի ինչքան կուզես, ոչ մի մեքենա էլ քեզ չի ճզմի:
«Վատն էլ այդ է, որ չի ճզմի, էլի»,- հանկարծ բարկացավ Թավամազը: Եթե այդքան հեշտ չլիներ, Շնիկը կվախենար, դպրոց չէր գնա, ու առաջվա պես առավոտից երեկո կխաղային միասին: Հիմա ինքը ստիպված է ամբողջ օրը մենակ խաղալ: Եվ այդ ամենի մեղավորը այս անիծյալ լամպն է. այնպես էլ կանոնավոր ու լավ է վառվում՝ կարմիր, դեղին, կանաչ:
Չկոտրի՞ այս լամպը: Չէ, ավելի լավ է՝ գողանա, պահի: Այն ժամանակ տեսնենք Քոթոթը (տես է, դպրոցում նոր անուն է ստացել՝ Քոթոթ) ինչպե՞ս պետք է դպրոց գնա: Իսկ երբ այլևս դպրոց չգնա, ինքը կգա կխնդրի, որ միասին խաղան:
– Ուռա՜,- գոչեց մայթին սպասող Խլուրդը:
– Ուռա,- ձայնակցեցին Աքլորը, Թութակն ու Շնիկը:
Լավ է: Ոչ ոք էլ չկա:
Թավամազը մոտեցավ, իջեցրեց լապտերը ու փախցրեց: Մեքենաների ընթացքը խառնվեց իրար: Վարորդները բարկացած հայհոյեցին փախչող կատվի ետևից: Ու մինչև այսօր էլ հենց որ մի կատու անցնում է փողոցը, վարորդներին թվում է, թե նա դարձյալ լուսացույցն է գողանում, և հիմա ուր որ է՝ նորից վթար կլինի, դրա համար էլ բարկացած հայհոյում են:
Դե, եթե լուսացույցը չկա, ուրեմն խաչմերուկը նույն անկարգ ու անկանոն խաչմերուկն է, ինչպիսին որ մեր պատմության սկզբում էր: Դրա համար էլ, երբ մյուս օրն առավոտյան, ձեռք-ձեռքի տված, Խլուրդն ու Թութակը եկան-հասան մայթին, շվարած կանգ առան:
Ճիշտն ասած՝ խլուրդը վատ էր տեսնում, դրա համար էլ սկզբում չէր կարողանում գլխի ընկնել, թե ինչու են այդքան երկար կանգնել ու սպասում:
– Կանաչ լույսը դեռ չկա՞,- հարցրեց նա:
– Կանաչ լույսը չկա, կանաչ լույսը չկա, կանաչ լույսը չկա,- անհանգստացած ասաց Թութակը:
– Ինչո՞ւ ես այդքան կրկնում, հո խուլ չեմ, – նեղացավ Խլուրդը,- դպրոցում քեզ այդքան սովորեցնում են ինքնուրույն մտքեր ասել, իսկ դու լսածդ խոսքը տասն անգամ կրկնում ես:
– Կանաչ լույսը չկա, – ճիգով փորձեց ինքնուրույն միտք արտահայտել Թութակը,- կարմիր լույսը չկա, դեղին լույսը չկա, ոչինչ չկա:
– Ապրես,- ասաց խլուրդը:
– Բայց սպասի՛ր, ինչպե՞ս թե չկան: Լուսացույցը չի՞ աշխատում, ի՞նչ է:
– Չի աշխատում: Լուսացույցը չկա:Այդ ժամանակ հայտնվեց Աքլորը:
– Լուսացույցն ո՞ւր է, – հարցրեց:
Եկավ Շնիկը:
– Լուսացույցը որտե՞ղ է, – զարմացավ:
– Հիմա մենք ի՞նչ պետք է անենք,- անհանգստացավ Խլուրդը,- ախր դասից ուշանում ենք:
– Ես մի բան եմ մտածում, – ասաց Շնիկը, – բայց հաստատ չգիտեմ:
– Ի՞նչ, – հարցրեցին մյուսները:
– Ես մտածում եմ… Մտածում եմ, որ լուսացույցը մեկն ու մեկը գողացել է:
– Պարզ է, որ մեկնումեկը գողացել է, – ասացին մյուսները:
– Ես մի ուրիշ բան էլ եմ մտածում, – ասաց Շնիկը, – մտածում եմ՝ Թավամազն է գողացել: Սպասեք, գնամ, նայեմ նրա աչքերի մեջ, հենց որ նա սուտ խոսի, իսկույն կիմանամ:
Շնիկը գնաց, վերադարձավ ու ասաց, որ հաստատ Թավամազն է գողացել:
– Նա ինքն ասաց, – հարցրեցին մյուսները:
– Ինքը որտե՞ղ է որ, – ասաց Շնիկը:
– Նա տանը չի, փախել է…
– Հարկավոր է բռնել ու մի լավ պատժել, – բարկացավ խլուրդը:
– Որտե՞ղ փնտրենք նրան,- մեջ ընկավ Աքլորը:
– Թութակը թռիչքի պարապմունքների է գնում, – ասաց Խլուրդը,- թող Թութակը թռչի, գնա գտնի, գա մեզ տեղն ասի:
– Ճիշտ է, — համաձայնեցին մյուսները:
– Ճիշտ է, – ասաց Թութակը:
– Ես թռչեմ, գտնեմ Թավամազին, գամ տեղն ասեմ:
Նա շարժեց թևերը, մի փոքր օդ բարձրացավ, հետո ընկավ, նորից թափ առավ, վազեց, թևերը թափահարեց և այս անգամ սավառնելով վեր բարձրացավ:
– Ուռա՜, — գոռացին մյուսները:Թութակը գնաց, պտտվեց ու ետ եկավ:
– Թութակը եկավ, Թութակը եկավ, – ուրախացած ասաց Աքլորը:
Թութակը ծանր հևալով իջավ մայթին:
– Գտա՞ր, – հարցրեց Խլուրդը:- Տեսա՞ր, – հարցրեց Աքլորը:
– Թավամա՞զն էր գողացել,- հարցրեց Շնիկը:
– Թավամազն էր գողացել, – շունչը տեղը բերելով՝ ասաց Թութակը,- Թավամազն էր գողացել…
– Մի կրկնիր, – սաստեց Խլուրդը: – Ինքնուրույն բառերով: Դպրոցում քեզ այդքան…
– Ինքնուրույն…, – Թութակը ժողովեց մտքերը: – Թավամազը գողացել է լուսացույցը: Թավամազը գնացել է այն կողմ: Թավամազը լուսացույցով խաղ է անում:
– Ես այդպես էլ կարծում էի, – որ նա գետակի կողմը գնացած կլինի,- ասաց Շնիկը:
– Գնացինք,- ասացին մյուսները:
– Թութա՛կ, ճանապարհը ցույց տուր:
Այդ ժամանակ Փիղն էլ եկավ, և այդ պատմությունն իմանալով՝ միացավ մյուսներին: Նրանք թող գնան, մենք տեսնենք, թե Թավամազն այդ պահին ինչ էր անում:
Թավամազը լուսացույցը բերել, դրել էր դաշտում, գետակից քիչ այն կողմ և լուրջ ու կարևոր տեսքով նայում էր նրան: Իսկ լուսացույցը կարծես խաչմերուկում լիներ՝ հերթով վառում էր լույսերը՝ կարմիր, դեղին, կանաչ:
– Դե լավ, – սկսում ենք, – ասաց Կատուն: – Ուրեմն այսպես՝ կարմիր լույս՝ Թավամազ կանգնիր ու սպասիր, թե չէ այն ծաղիկները (ախր դրանք մեքենաներ են, տրոլեյբուսներ, ավտոբուսներ) քեզ կճզմեն իրենց անիվնների տակ: Իսկ երբ ճզմեն, էլ վերջ, մնաս բարով և խաղ, և դպրոց (իբր թե դպոց էլ եմ գնում): Ախր այսօր մեզ դպրոցում «Թ» տառն են սովորեցրել՝ Թավամազ, Թաթ…Դեղին լույս՝ Թավամազ, ուշադրություն:
Կանաչ լույս՝ արագ անցիր, Թավամազ, ախր դպրոցից ուշանում ես:
Դպրոցում այնքան լավ է, քեզ երգել էլ կսովորեցնեն:
Կատուն վազեց մի քանի մետր, իբր թե հասավ դիմացի մայթին ու սկսեց երգել.
Ինձ պետք չէ դպրոց,
Պետք չէ ինձ ուսում,
Ես անում եմ այն,
Ինչ ինքս եմ ուզում:
Իմ ինչի՞ն են պետք,
Տառը «Ա» կամ «Կ»-ը,
Երբ այս քան լավն են
Ամպն ու գետակը…
Հետո լուսացույցի գնդիկները իրարից անջատելով, շարեց կողք-կողքի ու սկսեց ոտքով հարվածել մերթ կարմիր գնդիկին, մերթ՝ դեղին, մերթ՝ կանաչ:
– Տեսնո՞ւմ ես, ինչ լավ է գունավոր ֆուտբոլը, – ասաց: – Կարմիրը՝ գոլ, դեղինը՝ ձողափայտին, կանաչ աուտ:
– Է՜հ, սրանից էլ ձանձրացա,- ասաց, գնդիկները նորից շարելով իրար վրա: – Ավելի լավ է՝ քեզ տանեմ, սուզեմ գետակի մեջ, որ ձկներին ճանապարհ ցույց տաս, որպեսզի փոքրիկ ձկնիկները չընկնեն մեծ ձկների տակ ու ճզմվեն:
Թավամազը լուսացույցը գրկեց ու գնաց դեպի գետակը: Նա դեռ նոր էր թեքվել սարի ետևը, երբ վազեվազ հասան Շնիկը, Խլուրդը, Աքլորը և Փիղը: Հետևից էլ՝ Թութակը: Նա հոգնել էր թռչելուց և հիմա ոտքով էր գալիս:
– Օ՜ֆ, հոգնեցի, – ասաց խլուրդը, – այդ անպիտանը կարծես գետնի տակ է անցել:
– Բա ո՞ւր է Թավամազը, — Թութակին դարձավ Փիղը:
– Իսկապես ուր է, – հարցրեց Աքլորը:
– Այստեղ էր, – ասաց Թութակը:
– Նա քիչ առաջ այստեղ է եղել, — ասաց Շնիկը, — ես հոտը զգում եմ:
– Թութակ, օդ բարձրացիր, տես ուր է, — ասաց խլուրդը:
Թութակը թռավ, մի պտույտ կատարեց օդում և իսկույն էլ ցած իջավ:
– Նա գալիս է, նա գալիս է, – ասաց, – այստեղ է գալիս:
– Ճիշտ է, այստեղ է գալիս, – ասաց Շնիկը, – թաքնվեք:
Բոլորը թաքնվեցին: Եվ լավ արեցին, որ այդքան արագ թաքնվեցին, որովհետև մի վայրկյան էլ չէր անցել, երբ Թավամազը արդեն կանգնել էր այն տեղում, ուր քիչ առաջ նրանք էին, և հանդիմանում էր լուսացույցին:
– Դե, տեսա՞ր, թե ինչ արեցիր: Տեսա՞ր, թե ինչ հիմարն ես դու:
Կարմիր լույս՝ բոլոր ձկները ետ են փախչում:
Դեղին լույս՝ բոլոր ձկները վախեցած ետ են փախչում:
Կանաչ լույս՝ բոլոր ձկները լեղապատառ ետ են փախչում:
Ի՞նչ է, քեզ դո՞ւր է գալիս: Այ, հիմա ես քեզ կբարձրացնեմ, այն ժայռից կգցեմ, փշուր-փշուր կլինես ու կիմանաս, թե ինչ է նշանակում խեղճ միամիտ ձկներին վախեցնելը:
Թավամազը մոտեցավ ժայռին, ցանկանում էր բարձրանալ, երբ հանկարծ ժայռի ետևում թաքնված Փիղը կնճիթը երկարեց ու խլեց լուսացույցը: Բոլորը թաքստոցներից դուրս եկան ու վրան պրծան:
– Վա՜յ, մայրիկ,- վախեցած ճչաց Կատուն:
Այս կողմ վազեց, այն կողմ վազեց և հետո հանկարծ Փղի ոտքերի արանքով պուկ՝ փախավ:
– Մենք դեռ քո հախից կգանք,- ասացին Շնիկը, Փիղը, Խլուրդը, Աքլորն ու Թութակը:
Հետո մոտեցան լուսացույցին, շոյեցին և ասացին.
– Ինչ լավ է, որ չհասցրեց քեզ փշրել: Հիմա խաչմերուկներում նորից կարգ ու կանոն կլինի:
Եվ իսկապես, հենց մյուս առավոտյան խաչմերուկում արդեն կարգ ու կանոնն էր տիրում:
Եվ որպեսզի Կատուն նորից լուսացույցը չգողանա, այն կախել էին մի բարձր սյունից: Ճիշտն ասած, Թավամազի մտքովն էլ չէր անցնում լուսացույցը նորից գողանալ: Ընդհակառակը, նա զգացել էր իր սխալը, զղջացել էր, ինքն էլ ուզում էր դպրոց գնալ, բայց ամաչում էր:
– Դե լավ, – ասաց Շնիկը, – եթե զղջացել ես, արի: Կարծում եմ’ մյուսներն էլ քեզ կներեն:
Եվ մինչ Թավամազն ու Շնիկը խաչմերուկ կհասնեին, այնտեղ մի հետաքրքիր դեպք կատարվեց: Թութակը, որը թռչել էր սովորել, շտապելուց, թե նրանից, որ թռիչքը նրան արդեն հաճույք էր պատճառում, խաչմերուկին հասնելուն պես թողեց խեղճ Խլուրդի ձեռքը և թռավ անցավ փողոցը: Խլուրդը շվարած կանգ առավ: Ախր նա լավ չէր տեսնում և լուսացույցի գույները չէր կարողանում տարբերել: Մի քանի անգամ փորձ արեց անցնել փողոցը, և միշտ էլ անհաջող, որովհետև այդ պահերին հակառակի պես դիմացը միշտ կարմիր լույս էր լինում:
Նա հուսահատությունից չգիտեր ինչ անել, երբ հանկարծ գլխում մի միտք փայլատակեց. «Եթե Թութակը վերևով անցավ խաչմերուկը, ինչու ինքն էլ ներքևով՝ գետնի տակով չանցնի»: Ասելն ու անելը մեկ եղավ: Մայթից, հենց իր կանգնած տեղից սկսեց փորել, և փորել-փորելով գնաց հասավ մյուս մայթը: Դուրս եկավ, նայեց շուրջը, տեսավ, որ խաչմերուկը ետևում է մնացել և ուրախությունից ծափ զարկեց: Հետո վազեց, մտավ փորած անցքը և ետ եկավ: Անցքից դուրս գալուց, ճիշտն ասած, քիչ էր մնում ընկներ Շնիկի ոտքերի տակ. Շնիկը՝ Թավամազի ձեռքից բռնած, կանաչ լույսին էր սպասում:
– Դու ես, խլուրդ, – վեր թռավ Շնիկը, – այս որտեղի՞ց հայտնվեցիր:
– Արի ցույց տամ, – ուրախությունից քիչ էր մնում խլուրդի սիրտը ճաքեր, – տես, թե ինչ անցք եմ փորել…
Խլուրդը բռնեց Շնիկի ձեռքը, Շնիկը՝ Կատվի, և նրանք միասին մտան փորած անցքի մեջ ու դուրս եկան մյուս մայթը:
– Վատ չէ,- ասաց Շնիկը,- միան թե մութ է:
– Իսկ ես լուսատտիկներ ունեմ,- ասաց Թավամազը, – դաշտում եմ հավաքել… Նա գրպանից հանեց լուսատտիկները, շաղ տվեց անցումի պատերին ու առաստաղին, և լույս եղավ:
Հետո եկավ Աքլորը, անցումը տեսավ և մյուսների հետ սկսեց ուրախանալ: Հետո թռավ-եկավ Թութակը: Նա Խլուրդի համար էր անհանգստաց և երբ տեսավ, թե Խլուրդն ինչ գետնուղի է փորել, ուրախությունից համբուրեց նրան: Խլուրդը խոստացավ աշխարհի բոլոր խաչմերուկներում գետնուղի- անցումներ փորել: Նա, իհարկե, իր խոսքը կկատարի: Նա հիմա էլ ամեն գիշ փորում է: Բայց քանի որ խաչմերուկները շատ-շատ են և Խլուրդը դեռ հասցրել բոլոր տեղերում անցումներ փորել, դրա համար էլ բոլորս միասին հիշենք.
Կարմիր լույս՝ կանգ առ,
Դեղին լույս՝ ուշադրություն,
Կանաչ լույս՝ անցիր…
Չեք մոռանա, չէ՞: Ապրեք: Դե ցտեսություն…
րագ սկսեց գլորել փեթակն` ավելի ու ավելի խորանալով անտառի մեջ: Փոքրիկ արջուկը, ոչինչ չհասկանալով, մի կերպ հասնում էր մոր հետևից, վախենալով թե՛ մթից, թե՛ այդ չգիտես ինչու անընդհատ գլորվող արկղից, իսկ ամենից շատ՝ մեղուների անընդհատ բզզոցից…
Մի մարդ մի ծույլ ու անբան կատու ուներ։ Մի օր մարդը ձանձրացավ կատվին տիրություն անելուց ու որոշեց նրան կորցնել։ Տարավ կատվին անտառ ու այնտեղ թողեց։ Թափառեց կատուն անտառում ու հանդիպեց աղվեսին։Տեսավ աղվեսը կատվին ու զարմացավ. «Այսքան տարի ապրում եմ անտառում, բայց այսպիսի կենդանի առաջին անգամ եմ հանդիպում»։ Խոնարհվեց կատվի առաջ ու հարցրեց.
Եվ աղվեսը շարունակեց ճանապարհը։ Նրա ճանապարհն այս անգամ կտրեց արջը։
Կար-չկար, մի շատախոս կոշիկ կար։ Աջ ու ձախ նա անընդհատ պատմում էր այն ճանապարհների մասին, որտեղով անցնում էր։ Բայց շատախոս լինելուց բացի, նա նաև մի քիչ գլուխգովան էր։ Միայն գեղեցիկ ճանապարհների մասին էր պատմում։
Պանը մի աղջիկ ուներ և իր տան նկուղում էլ առյուծ էր պահում։ Եվ, քանի որ չէր ուզում աղջկան մարդու տալ, փեսացուների առջև պայման էր դրել, ով ուզում է պսակվել իր աղջկա հետ, պիտի կարողանա մի ամբողջ գիշեր անցկացնել նկուղում՝ առյուծի հետ։ Առյուծն արդեն շատ հասարակ գյուղացիների ու պաների էր հոշոտել։ Այս անգամ էլ խեղճ այրու տղան՝ խոզարածը, որոշեց իր բախտը փորձել։
Երկուսի համար էլ արորին միասին լծվելը դժվար էր ու անհարմար։ Եվ ձին եզանն ասաց.– Մեր տերը մեզ հա չարչարում է, մեկիս «նո՜» է ասում, մյուսիս՝ «հո՜», դրանից շատ օգուտ չկա։ Ավելի լավ չի՞ փախչենք-հեռանանք. մի տեղ կաշխատենք, գլուխներս կպահենք։ Սրանից վատ օրի չենք լինի։
ՀՈՂՄԸ
